De tuin in de herfst

Terwijl jouw tuin langzaam die zomerse gloed kwijtraakt, en de winter – heel ver weg, wees gerust – loert, treden we de herfst moedig tegemoet. Ifyoucan’t beat them, jointhem: zo maak je een instagrammable tuin met de olijf, struikveronica en tuinpalmen. Niet alleen een mooie foto waard, door de diepe kleuren en verschillende vormen van deze tuinplanten komt die herfstgloed helemaal vanzelf.

Ondanks dat we stapje voor stapje richting de herfst gaan hopen we natuurlijk op een heerlijke nazomer. Nog even heerlijk genieten van de tuin en de frisse buitenlucht. Mooie nazomerdagen kunnen we goed gebruiken om de tuin herfst-proof te gaan maken. Wij geven je 5 tips voor een knusse tuin waar je ook in de herfst heerlijk in en van kunt genieten.

Schitterende kleuren en een lekker najaarszonnetje... het is volop genieten in de herfsttuin. Een van de leukste herfstklusjes is misschien wel het planten van bloembollen. De voorjaarsbodes brengen van februari kleur en fleur in de tuin. Speciaal voor tulpen, narcissen, hyacinten en andere lentebloeiers heeft groenspecialist Pokon bollengrond ontwikkeld. Een nieuwe grond die zo is samengesteld dat bollen optimaal ontwikkelen, groeien en bloeien.

De bladval is dit jaar groter en vroeger dan vorige jaren. Dat komt waarschijnlijk doordat het groeiseizoen extra vroeg startte vanwege de zachte winter en het warme voorjaar. Bladruimen is misschien niet het leukste tuinklusje, maar wel zeer nuttig. Het voorkomt gevaarlijke en gladde situaties maar zorgt er bijvoorbeeld ook voor dat het gazon voldoende licht en lucht krijgt. GARDENA introduceert de ErgoJet 2500. Dankzij deze nieuwe bladblazer en bladzuiger in één is de klus supersnel geklaard.

Blazen, zuigen en versnipperen
Tuinspecialist GARDENA introduceert de ErgoJet 2500. Deze nieuwe bladblazer combineert drie functies in één apparaat: blazen, zuigen en versnipperen. Zonder gereedschap schakel je eenvoudig van blazen naar zuigen dankzij een nieuw gepatenteerd design. De blaassnelheid kun je afhankelijk van de klus in één handbeweging instellen: minder krachtig bij droog materiaal en op volle blaaskracht bij natte bladeren en vochtig vuil. Opgezogen bladeren worden maar liefst veertien keer verkleind door de ingebouwde versnipperaar. De opvangzak heeft een inhoud van 45 liter. Een praktische schraper zorgt ervoor dat er na gedane arbeid geen nat blad meer achterblijft op de stoep, het terras of in de tuin.

Waardevol
Het bij elkaar geblazen blad is waardevol! Vul een mand en zet deze op een droge plek. Gaat het flink vriezen dan kun je de bladeren prima als extra bescherming aan de voet van rozen of minder winterharde beplanting in de border strooien. De bladeren zullen verteren en dit organische materiaal komt de structuur van de tuingrond op den duur ten goede.

Tip: Vergeet ook niet om bladeren regelmatig uit de dakgoot te verwijderen!

Als de herfst aanbreekt, is het grotendeels gedaan met de zomerbloei. Naar een uitgebloeid terras, veranda of balkon staren, is gelukkig niet nodig! In een handomdraai maak je de buitenkamer haast net zo kleurrijk als in de zomer. Violen zorgen voor een en al vrolijkheid en vanaf half september zijn ze volop verkrijgbaar. Happy herfst!

Groot en klein
Het kleurenpalet van violen is bijzonder rijk: van warm oranje tot diepblauw. Het aantal bloemetjes per plantje hangt af van het ‘type’. Grootbloemige hebben iets minder, kleinbloemige extra veel bloemen. Welke type je ook kiest, je buitenkamer toont maandenlang kleur! Laat je dit najaar ook eens verrassen door twee- of driekleurige violen.

Aan de slag
Violen zijn dankbare plantjes en bijzonder veelzijdig. Je kunt ze behalve in de volle grond ook in potten toepassen. Vul de potten met grond en plant de violen. Zorg wel voor vorstbestendige potten en check of er een gaatje in de bodem zit zodat overtollig water weg kan vloeien. Geen gaatje? Strooi dan onderin eerst een laagje hydrokorrels. Denk behalve aan potten ook eens aan verticaal tuinieren… Bij het tuincentrum zijn hiervoor speciale ‘hangzakken’ verkrijgbaar. Vul ze met violen en hang ze aan een muur of schutting.

Eenvoudig
Als je geen groene vingers denkt te hebben, zijn violen ideale planten. Ze hebben geen plantenvoeding nodig… alleen water. Wanneer je bovendien steeds de uitgebloeide bloemetjes weghaalt, blijven ze doorgroeien en verschijnen er continu nieuwe bloemen. Ook tijdens de winter. De bloemetjes gaan tijdens vorstperiodes slaphangen maar zodra de temperatuur boven nul is, richten ze zich weer op! Geef (indien nodig) violen alleen water als het niet vriest.

Kijk voor meer informatie en inspiratie op www.mooiwatplantendoen.nl

Geniet je ook zo van kwetterende vogeltjes in de lente? Dan is het nu de tijd om ze alvast naar jouw tuin of terras te verleiden!

Met de vogelboomhut van Maandag meubels gaat dat heel makkelijk. Deze vogelboomhut biedt een lekker huis om in te nestelen, een voederplank en ruimte om een mooie vetbol op te hangen.

Zet de vogelboomhut vóór maart in je tuin, bij voorkeur al in de herfst. Dan kan hij in de winter als slaapplaats dienen.

De vogelboomhut is gemaakt van cortenstaal en huisje is van Lariks hout met FSC keurmerk. Geschikt dus om jarenlang weer en wind te trotseren! De boom klik je eenvoudig zonder gereedschap in elkaar. Laat de vogeltjes maar komen!

De vogelboomhut kost 295 euro.

Tot ver in de herfst – als zomerbloeiers zo zoetjes aan uitgebloeid zijn – stelen de besheesters flink de show. Het zijn echte smaakmakers en niet alleen in de tuin. Wist je dat de olie van Gaultheria (ook wel bekend als bergthee) wordt gebruikt als smaakmaker voor bijvoorbeeld tandpasta en kauwgom? Besheesters zijn ook nog eens belangrijk voor de biodiversiteit. Vogels, insecten en kleine dieren zijn namelijk dol op hun bloemen en bessen. Dat heeft de natuur mooi geregeld, want veel besvormende planten zijn voor hun voortplanting afhankelijk van zaadverspreiding door vogels.

Feestelijk plantje

Bergthee (Gaultheria) is een populair besheestertje, zeker rondom de kersttijd. Het wintergroene blad en de sprekende rode bessen lenen zich uitstekend voor de sfeer in die periode. Daarom zijn ze ook zo geliefd als winterse aankleding van terras en balkon. Maar de bergthee is ook een zeer geschikte bodembedekker, zeker als begroeiing onder bladverliezende heesters. Met hun witte bloemetjes in juni, de felrode bessen in de herfst (die geuren als je ze kneust) en hun mooi purperkleurig blad, zorgen ze voor een lange periode van kijkplezier. De parelbes (Pernettya) heeft roze, rode of witte besjes en lijkt veel op bergthee.

Besheesters houden ervan om in de herfst geplant te worden, dan is de plant in rust. Juist in die periode is de besheester volop verkrijgbaar, dus dat komt goed uit. Het fijne wortelgestel ligt dicht bij de oppervlakte, pas dus op met het gebruik van schoffel en schop. De planten houden van zure, vochtige grond. Eenmaal per jaar een laagje humus maakt ze helemaal blij. Dat geldt ook voor licht en lucht. En juist omdat besheersters zo goed gedijen onder bladverliezende struiken is het goed om het afgevallen blad even op te ruimen.

De geur van lente

Een andere makkelijke, groenblijvende besheester is de Skimmia. De weldadige geur van de bloem doet denken aan het lelietje-van-dalen, en dat is toch echt een lentebrenger. Skimmia behoort tot de wijnruitfamilie (Rutaceae), net als de citroen en sinaasappel. Dat verklaart de typische citrusgeur die vrijkomt als je het blad van de Skimmia kneust. Het is ook een heerlijke plant om een winters balkon of terras op te fleuren.

Er zijn aardig wat soorten Skimmia te koop: witte, crème en roze varianten, compacte groeiers en dwergachtige. Niet alle Skimmia’s krijgen echter bessen. De vrouwelijke cultivars vormen bessen als er een mannelijke cultivar in de buurt staat, maar er zijn ook tweeslachtige Skimmia’s die altijd bessen vormen.

De Skimmia’s zijn ideale planten om de (kale) voet van een Rhododendron af te dekken, of als losgroeiende lage haag tot een meter hoog. In het voorjaar een beetje organische mest rondom de wortelvoet, een beschaduwd vochtig plekje en de Skimmia beloont je rijkelijk met bloemen en bessen. De Skimmia japonica ‘Rubella’ bijvoorbeeld kent een langdurige en overvloedige bloei. De plant begint in september al met vele kleine bloemtrossen, om vanaf oktober volop te bloeien met prachtige rode bloemtrossen. In april openen die rode bloemen zich en komt er nog een mooi wit-crème bloemetje te voorschijn, dat aanhoudt tot ver in mei.

Toverheester

Een lid van de heifamilie, de Leucothoe, maakt het lekker bont. Deze groenblijvende, winterharde heester kent vele kleuren van de regenboog: groen, crème, lichtgeel, roze, rood en paars. Ook de planthoogte varieert, van dertig centimeter tot wel een meter. Dat maakt ze geschikt als lage bodembedekker (Leucothoe ‘Zeblid’) maar ook als hogere borderplant (Leucothoe ‘Walteri’). Er is ook een gekrulde variant, de Leucothoe axillaris 'Curly Red', een compacte, wintergroene struik met opgerolde bladeren. Combineer de Leucothoe bijvoorbeeld met Skimmia en de sneeuwbal en je hebt een prachtig winters trio.

Leucothoe is vooral bekend om zijn prachtige herfstkleuring. Gouden regel: hoe meer zon de plant krijgt des te mooier is het gekleurde blad. Zet de plant in vochtige, goed doorlatende zure grond. In mei vormt hij kleine roze of witte bloemen. Snoeien kan het beste in juni. Leuke bijkomstigheid is dat het nieuwe blad dan prachtig rood is.

Maximaal uitpakken

Als we het toch hebben over het kleuren van je herfst- of wintertuin, moeten we zeker niet de struik- en dopheide vergeten. Die staan garant voor spectaculaire bloem- en bladkleuren. Je hebt najaarsbloeiers (Calluna) en winterbloeiers (Erica). Goed dus om even te informeren of ze voor jouw tuindoel geschikt zijn. Vraag dan meteen of ze winterhard zijn. Heide gedijt het beste op vochtige, goed doorlatende, zure grond. Zon en een open standplaats vinden ze heerlijk. Eigenlijk zijn een paar pollen niet erg geschikt om de prachtige kleuren tot hun recht te laten komen. Als je wat meer uitpakt, bereik je een maximaal kleureffect. Graaf bijvoorbeeld een stukje tuin af – zo’n veertig centimeter diep – en vul het gat met kant-en-klare mengsels. Plant de heide erin en maak je eigen heidetuin af met andere zure grondminnaars zoals Rhododendron, azalea, brem, conifeer en Skimmia.

Wie dacht dat er in het najaar en de winter weinig te beleven valt in de tuin heeft het mis. Met besheesters ben je, ook als het blad valt of als er sneeuw ligt, verzekerd van een kleurrijke compositie die je tuinhart betovert.

Met een tuin geef je kleur aan je leven. Colour your Life is een ‘storytelling’ campagne. Vanuit deze gedachte is de website www.colour-your-life.nl ontwikkeld. Colour your Life maakt je bewust van het belang van groen in je directe woonomgeving. Het vertelt praktisch, sfeervol en informatief over de sierwaarde en over het nut van planten. Colour your Life geeft leuke wetenswaardigheden om te gebruiken in de eigen tuin.

De promotiecampagne PurE seasonal flowers zet elk seizoen aansprekende seizoensproduct in de schijnwerpers. Deze herfst staan Scabiosa, Calicarpa en Skimmia centraal.

Scabiosa: vrolijke veldbloem

Van een veld Scabiosa’s word je vanzelf vrolijk. Bloemen op lange, ranke stelen wiebelen in de wind. De bloemblaadjes zijn frêle en licht golvend – als een zijden zomerjurkje. Er zijn veel verschillende soorten Scabiosa. De oorspronkelijke kleur is donkerpaars, maar inmiddels bestaat het kleurenpalet uit meer kleuren, voornamelijk wit en lichtblauw.

Schurft- of duifkruid

Scabiosa behoort tot de kaardebolfamilie (Dipsacaceae). De naam Scabiosa zou afgeleid zijn van scabius, wat schurft betekent. Dat verklaart de naam schurftkruid. Waarschijnlijk verwijst deze naar de schilferachtige, geschubde bloemopbouw. Hoewel er ook verhalen de ronde gaan dat Scabiosa door de Romeinen is gebruikt als medicijn tegen allerlei huidaandoeningen, waaronder schurft. Wie negatieve associaties wil vermijden, zegt gewoon duifkruid.

Vlinders

De plant wordt veel toegepast als borderplant in bloemrijke tuinen; op zomerse dagen worden de blauwe bloemen omringd door vlinders. De bloemrijke border kan ook als inspiratiebron gebruikt worden voor boeketten. Combineer Scabiosa bijvoorbeeld met andere blauwe zomerbloemen, zoals Delphinium, Callistephus en Liatris.

Callicarpa: spectaculair besje

De bloemen van de Callicarpa zijn heel gewoontjes, maar in de herfst pakt de struik uit met spectaculaire paarse bessen. Veel bessen, want de Callicarpa is een besheester die niet op een besje meer of minder kijkt. Rijkdragend, heet dat in kwekerstaal. De blaadjes worden bij de oogst geplukt, waardoor de bessenpracht nog beter uitkomt.

Made in China

Callicarpa behoort tot de ijzerhardfamilie (Verbenaceae). De naam Callicarpa betekent letterlijk: rijk aan mooie vruchten. De Nederlandse naam is schoonvrucht. Er zijn verschillende soorten, waaronder Callicarpa bodinieri. Deze is vernoemd naar Emile Bodinier, die als missionaris en botanicus in China werkte. De besheester komt van oorsprong ook uit China.

Krans

Elke bes begint met een bloem. Nadat de bloemen bestoven zijn – door wind of bijen – ontstaan de vruchtjes. De bessen van de Callicarpa groeien in kransvormige trossen langs de tak. Deze bijzondere groeiwijze komt goed tot zijn recht als je de takken in een grote vaas presenteert. Verder laten de bessen zich goed combineren met andere seizoensmaterialen, zoals Sedum en Asclepias.

Met Skimmia haal je de rijkdom van de natuur in huis.

Als andere planten in winterslaap zijn, pronkt de Skimmia met opvallende bloemknoppen. De kleur varieert van lichtgroen tot warm donkerrood. Worden de takken niet gesneden, dan openen de bloemknoppen zich in het voorjaar. De bloemetjes verspreiden een aangename geur. De vrouwelijke cultivars vormen ook nog eens bessen (als er een mannelijke cultivar in de buurt staat), maar er zijn ook tweeslachtige Skimmia’s die altijd bessen vormen.

Voor de geit

Skimmia behoort tot de wijnruitfamilie (Rutaceae), waartoe ook de citroen en sinaasappel behoren. Dat verklaart ook de typische citrusgeur die vrijkomt als je het blad van de Skimmia kneust. Skimmia groeit van nature in loofbossen in Azië. Het verhaal gaat dat Carl Peter Thunberg, een leerling van Linnaeus, op een Japans eiland verbleef en groenvoer nodig had voor zijn geiten. Zijn hulpen verzamelden in het wild allerlei planten, waaronder een plant die ze Miyama shikimi noemden. Thunberg beschreef deze plant en vertaalde de naam in Skimmia.

Licht en leven

Met wintergroene snijheesters haal je de natuur – en daarmee licht en leven – in huis. Skimmia is bijvoorbeeld prachtig in rode winterboeketten en in kransen voor binnen en buiten. Maak ook eens bundeltjes met Skimmia en enkele bloemen; mooi als tafeldecoratie.

Dit najaar is er een bijzonder bloembollenpakket voor bijen verkrijgbaar bij tuincentra. Door het planten van deze geselecteerde bloembollen creëer je niet alleen een bloeiende lentetuin maar lever je ook een positieve bijdrage aan de bijenpopulatie in Nederland. In het voorjaar trekken de bloeiende bollen namelijk bijen aan. Het pakket is mede op advies van de Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) samengesteld en bevat een mix van lentebloeiers die de tuin van februari tot half juni kleur geven en bijen lokken.

Biodiversiteit

Het bijenpakket bestaat uit tachtig bloembollen van zes verschillende soorten die op advies van de NBV zijn geselecteerd. De Crocus, Sneeuwroem (Chionodoxa), Blauw druifje (Muscari armeniacum), Botanische tulp (Tulipa linifolia), Anemone blanda en Bulgaarse ui (Nectaroscordum) produceren namelijk relatief veel nectar en stuifmeel. Die zijn beide van vitaal belang voor het welzijn van bijen. De bollen verwilderen en komen dus elk voorjaar automatisch weer tot bloei. Zo wordt met de bollenmix een blijvende bijdrage gegeven aan een gezonde bijenpopulatie. Ook de variatie in bloemen (biodiversiteit) en de gespreide bloeiperiode van bijna vijf maanden wordt door bijen zeer op prijs gesteld.

Bollen planten

Het planten van bloembollen is een eenvoudig klusje en kun je het beste in oktober of november doen. Graaf een plantgat en plant de bloembollen met het puntje omhoog. Hoe diepte van het plantgat hangt af van de bolsoort. De vuistregel is: plant de bloembol drie keer zo diep als de hoogte van de bol. Geef na het planten water en vanaf februari verschijnen de eerste bloemen voor blije bijen. Bij een buitentemperatuur van ongeveer 9 graden Celsius worden bijen, na een winter in rust te zijn geweest, weer actief en gaan op zoek naar nectar en stuifmeel.

Het bijenpakket is vanaf september voor een adviesverkoopprijs € 9,99 verkrijgbaar bij diverse tuincentra en de Nederlandse Bijenhoudersvereniging via www.bijenhouders.nl.

Opvallend gekleurde bomen zijn er nu overal. Veel bladverliezende bomen verkleuren prachtig voor ze hun blad laten vallen. Enkele absolute herfstkleurtoppers behoren tot de esdoorns (Acer), een bomengeslacht met meer dan 150 soorten en vooral rijk vertegenwoordigd in Noord-Amerika en Japan. In de herfst is het oosten van Noord-Amerika één rood-gouden kleurenzee dankzij de esdoorns en een Japanse herfsttuin is zonder de betoverende esdoornkleuren ondenkbaar. Een rood herfstblad van de suikeresdoorn (Acer saccharum) is hét motief op de Canadese vlag. Nog feller rood is de herfstkleur van de echte rode esdoorn (A. rubrum), ook uit Canada. De hoge (30 m) Europese Noorse esdoorn (A. platanoides) verkleurt in de herfst naar allerlei gele, rode en groene tinten tot uiteindelijk het goudgeel overheerst. Maar het allermooist, zeker voor wat kleinere tuinen, zijn de Japanse esdoorns.

De weelde van Japanse esdoorns Hun zeer fraai gevormde bladeren, hun zomer- en herfstkleuren en fantastische, vaak grillig gevormde takken, maakt het hebben van deze kleine bomen tot een genot. En als u weet dat in Japan speciaal hun fijn generfde hout voor bijzondere muziekinstrumenten wordt gebruikt, komt er nog een dimensie bij: de suggestie van prachtige muziek. De echte, natuurlijke soorten worden nauwelijks gekweekt. Het zijn vooral honderden kweekvormen (cultivars) van drie soorten (Acer japonicum, A. palmatum en A. shirasawanum) die worden aangeboden. De A. japonicum-cultivars hebben zeer fijn blad (met zeven tot twaalf lobben), een korte stam met grijze schors en de meest kronkelende takken. De felle rood met gouden herfstbladeren van bijv. ‘Vitifolium’ zijn geweldig mooi. Bij ‘Aconitifolium’ zijn ze nog dieper ingesneden en warm robijnrood. A. palmatum-cultivars worden soms wat hoger (tot 15 m), de takken groeien wat rechter omhoog, de schorsen zijn meer grijsbruin en de bladeren zijn vijf- tot zeventallig en diep gelobd en ze zijn niet behaard, zoals bij A. japonicum. Veel cultivars ontwikkelen bronskleurige tot paarsrode herfstkleuren. Kleuren die bij veel kweekvormen uit de Acer Dissectum Atropurpureum-groep het hele jaar door al te genieten vallen. Doordat het klimaat in West-Europa (uiteraard) anders is dan in Midden-Japan, zijn de herfstkleuren van de Japanse esdoorns bij ons niet ieder jaar even krachtig. Dat heeft vooral met zon en warmte te maken. Wat dat betreft is de cultivar ‘Osakazuki’ van de derde Japanse soort (A. shirasawanum, die sterk op A. palmatum lijkt) een van de meest betrouwbare. Dit prachtige boompje heeft blad met zeven smalle, spitse lobben dat in het voorjaar zachtgroen uitloopt met wat brons of zachtrood langs de randen. Daarna wordt het volgroen (waartegen de felrode gevleugelde vruchten dan magnifiek afsteken) en in de herfst schitterend scharlakenrood. Bij ‘Aureum’ is de herfstkleur warm goud. Het is ondoenlijk om hier al de verschillende, prachtige cultivars te beschrijven die er zijn. Behalve de al even genoemde, soms zeer kleurrijke vruchten, is nog een aspect de moeite waard: de soms schitterende schorsen die ook ’s winters het tuinbeeld mee bepalen.

Opvallende schorsen
Acer palmatum ‘Sangokaku’ wordt koraalschors-esdoorn genoemd vanwege de magnifieke koraalrode schors van de jonge twijgen. Een esdoornsoort uit het oosten van Canada (A. pensylvanicum (tot 12 m hoog) heeft omhoog groeiende takken en een grijsgroene schors met helderwitte strepen. A. capillipes uit Japan heeft een iets anders getekende groen-met-witte schors. A. davidii uit China heeft een olijfgroene schors met brede witte strepen. De ondersoort grosseri heeft een olijfgroene schors met zilveren en groene strepen. Uit West-China komt A. griseum met een glanzende, koperkleurige, afschilferende schors. Deze prachtige sieresdoorn vertoont ook magnifieke rode herfsttinten en zo zijn we weer terug bij waar we mee begonnen. Sieresdoorns zijn fantastische bomen en de keuze is groot.

Weetje
De bekende plantkundige Linnaeus (Carl von Linné, 1707-1778) handhaafde de Latijnse naam voor esdoorn. Acer betekent bitter, maar ook scherp en dat zou verwijzen naar het gegeven dat lang geleden esdoornhout werd gebruikt voor de vervaardiging van speren.

TIP
Natuurlijk zijn er veel meer bomen en heesters die prachtig herfstblad hebben: krentenboompjes (Amelanchier) bijvoorbeeld (oranjerood) of de kardinaalshoed Euonymus alatus (rood).

Sommige bomen en struiken zijn in de herfst echt adembenemend mooi. Al dat geel en goud en rood en paars! Hoe warmer de zomer is geweest, des te meer kleur. Wie eenmaal op een zonnige dag een herfstkleurende Amerikaanse eik, rode esdoorn (Acer rubrum), amberboom (Liquidambar) of tupelo (Nyssa sinensis) heeft gezien, vergeet dat nooit meer.

Al die prachtige bladkleuren ontstaan doordat er in het blad een soort stofwisseling plaats heeft. De planten ‘weten’ dat ze het blad moeten afstoten om de winter door te komen en niet dood te vriezen. Daarom veranderen ze inwendig het een en ander. De suikerspiegel in de sappen gaat omhoog (suiker werkt als antivries), het bladgroen wordt uit de bladeren gehaald, waardoor de vaak kleurrijke cellenlaagjes eronder zichtbaar worden. En ze stoppen de bladeren vol met afvalstoffen voor ze er afscheid van nemen. Dat alles geeft dat geweldige kleurenfeest.

De winter somber en donker? De beste remedie tegen de winterblues is lekker buiten aan de slag. Met rood en wit komen we langzaam maar zeker in wintersfeer.

Zoek plantjes uit die een beetje passen bij een vrolijke wintertafel. Gaultheria procumbens, ook wel bergthee genoemd, mag zeker niet ontbreken op de tuintafel. De glimmend rode bessen scheppen die typische gezellige sfeer die hoort bij de tijd rond sinterklaas en kerst. Van de stevige, glanzende blaadjes wordt in de landen van herkomst thee getrokken. Daaraan dankt het plantje zijn naam.

Witte heide
Gaultheria is een lid van de heidefamilie. Bij die familie horen heel wat meer wintergroene planten, zoals de Rhododendron, Pieris en verschillende heidesoorten. Heide zelf is ook een dankbare bloeier in weer en wind, die een plekje op tafel verdient. Witte heide vormt een ijzersterke combinatie met de rode besjes van de bergthee plantjes. In een beetje originele pot zien de witte struikjes er heel trendy uit. Natuurlijk genieten we ook nog steeds van de andere planten die we op het terras hebben staan, zoals mooie conifeertjes en Skimmias.

Natuurlijke accessoires
Accessoires in rood, een schaal met appels of dennenappels en het gebruik van natuurlijke materialen als bamboe en riet voor de potten en bakken versterken het warme winterse gevoel. Pak jezelf in en geniet van het heldere winterweer met een kop warme chocolade of koffie en een stuk warm appelgebak.

Kerst
Om er een echt kerstterras van te maken, is er bijna niets meer nodig. Een mooie lantaarn, een kaars in een windlicht of buitenkerstverlichting in een conifeertje zijn al voldoende.

Tuinieren is goed voor de ontwikkeling van kinderen. Ze zijn lekker buiten bezig, zitten met hun handen in de aarde, ervaren de invloed van de seizoenen en zien hoe planten groeien. Leer kinderen ook eens bloembollen planten. Het is een leuk en eenvoudig tuinklusje. En in het voorjaar worden ze, samen met u, beloond met een kleurrijke lentetuin.

Groei
Bloembollen zijn ideaal om de verschillende groeistadia te volgen. Laat kinderen daarom hun eigen bloembollen planten. Op het moment dat de bollen worden geplant is al te zien waar zich de wortels zullen vormen en welk deel straks gaat uitlopen. In het voorjaar wordt het pas echt spannend. Dan verschijnen de eerste sprietjes en vanaf dat moment zullen de kinderen de vorming van blad, knoppen en het ontluiken van de bloemen op de voet kunnen volgen. Dat vergeten ze nooit meer.

Planttijd
De beste tijd om bloembollen te planten is in oktober en november. Het is een eenvoudig tuinklusje. De vuistregel voor het planten is: twee keer zo diep als de bol hoog is en € met het puntje omhoog. Als de bollen in de grond zitten, geef dan meteen water. Zo kunnen de wortels zich snel ontwikkelen.

Rood wit blauw
Op de verpakking staat wanneer de bollen bloeien en hoe hoog ze worden. Meisjes willen eigenlijk alleen maar prinsessenroze bloemen. Zij gaan voor een mand vol roze tulpen en hyacinten. Tulp Angelique vinden ze helemaal geweldig. Deze dubbele tulp ziet eruit als een rok met petticoat. Voetballertjes zullen de tulp Ronaldo graag in de tuin hebben. Oranje tulpen en zalmkleurige hyacinten vormen het oranje legioen. Een bak met bloembollen in rood, wit, blauw ook dat kan. De Nederlandse driekleur is bovendien goed na te bootsen door bijvoorbeeld hyacinten in banen te planten. Figuren of namen kunnen goed met crocussen is het gazon worden geschreven.

Wanneer alles buiten klaar gemaakt wordt voor de winterperiode, verdwijnen de potten uit de tuin of ze blijven maandenlang leeg achter op het balkon. Dat is jammer, want deze kale boel is het aangezicht voor de komende maanden. Vul de potten daarom in oktober of november eens met één of meerdere lagen bloembollen en geniet vanaf januari van crocussen, blauwe druifjes, narcissen, hyacinten en tulpen. Plant er voor direct kleureffect heide of winterviolen bovenop. Bloembollen planten is eenvoudig en heeft een prachtig resultaat. In een half uurtje heb je aardig wat potten gevuld. Reken dus af met dat sombere najaarsgevoel en plant nu de lente!

Verwilderingsbollen

Ook in de border of het gazon mogen bloembollen niet ontbreken. Om het makkelijk te maken, zijn er bloembollen die je één keer plant en elk voorjaar weer bloeien zoals sneeuwklokjes, crocussen, blauwe druifjes en narcissen. Maar ook de Bloembol van het Jaar, Tulp Spring Green en sommige Alliums (sieruien) bloeien elke lente weer vanzelf. Eén keertje in het najaar planten en elk voorjaar opnieuw genieten. Dat is pas gemakstuinieren! Bloembollen zijn o.a. nu volop te koop in tuincentra, doe-het-zelfwinkels en bij sommige bloemisten.

Tip:Op www.bloembollen.tv vind je tips, informatie en instructiefilmpjes over het planten van bloembollen.

Tip: Op Keukenhof wordt de Nationale Bloembollenmarkt gehouden. Je doet er volop bolleninspiratie op met persoonlijke tips van kwekers en er zijn bijzondere bollen te koop!

Vroeger was het de gewoonte in het najaar de hele tuin op te schonen en winterklaar te maken. Er werd gesnoeid, geknipt en geschoffeld en gespit tot de planten er keurig en strak bij stonden, geen uitgebloeide stengel meer te bekennen was en de grond rond de planten kaal. Dat was een gewoonte die van de kwekers afkwam. Daarbij ging het helemaal niet om de sierwaarde van een tuin, maar om het verwijderen van alles wat de planten maar zou kunnen aantasten. Dus geen afgestorven materiaal waarin beestjes zouden kunnen overwinteren, geen bladeren op de bodem en de mest er alvast in gespit. We hebben nu een heel wat natuurlijker benadering en rijp op uitgebloeide stengels is prachtig. Die paar beestjes doen zoveel kwaad niet, dat is allang gebleken, en afgestorven vasteplantenblad biedt perfecte winterbescherming aan de wortels eronder. Haal dat alleen weg waar die afstervende massa andere wintergroene planten dreigt te verstikken. Maar breng dan wel een laag compost of potgrond rond de kaal gemaakte planten aan als vervanging van het natuurlijke winterdek. Dat is trouwens goed voor alle plekken met kale grond. U verbetert er de humuslaag mee. Moet er grond worden gespit, doe dat op zware grond dan nu (eventueel ook al mest inbrengen), maar wacht daar op zandgrond mee tot het voorjaar. Haal afgevallen blad weg waar dat kwaad kan. Dus van terras en paden (daar kan het anders spekglad worden) en van het gazon (gras kan eronder verstikken).

Zorg ook dat er geen blad de vijver inwaait (desnoods tijdelijk een net erover). Anders gaat dat op de bodem liggen rotten. Zet vast een ijsvrijhouder in de vijver om dichtvriezen te voorkomen. Haal in ondiepe vijvers de pomp uit het water, maak hem schoon en berg hem vorstvrij op. Knip afgestorven stengels van oeverplanten af. Die gaan in het water ook rotten. De vissen niet meer voeren als het water kouder wordt dan 12 °C.

Struiken die laat in het jaar gebloeid hebben (na 21 juni) kunt u nu snoeien. Behalve als ze nog mooie bessen dragen natuurlijk. Wacht dan rustig tot volgend voorjaar. Snoei nu ook geen heesters die vroeg in het jaar bloeien. Daar zitten de bloeiknoppen voor volgend voorjaar al in. Zou u zulke soorten nu snoeien, dan snoeit u dus ook de bloei weg en dat zou jammer zijn. In september kunt u heel goed wintergroene heesters en hagen planten. Met name planten die met kluit (in een gaaslap) worden geleverd. Hun wortels hebben dan voldoende tijd om nog voor de winter te herstellen en uit te groeien. Dat is nodig omdat de verdamping via hun bladeren ook s winters doorgaat. De wortels moeten dus zo snel mogelijk water uit de bodem kunnen opzuigen. Door planten en verplanten hebben ze altijd te lijden en werken wortels dus tijdelijk minder goed. Bladverliezende bomen en struiken die met kale wortels worden geleverd (ook rozen!) pas vanaf oktober planten (als ze hun blad hebben laten vallen). Bomen en struiken die in pot of container (grote pot) zijn gekweekt kunt u altijd planten. De wortelkluiten uit de potten hebben daar minimaal van te lijden. Maak de buitenste wortels wat los, plant ze in en ze groeien meteen door. Wel goed water geven en dat de eerste tijd blijven doen. Plant nooit tijdens vriezend weer.

Bent u niet zeker van uw zaak als het om (ver)planten, snoeien of ander tuinwerk gaat, laat dat dan snel en vakkundig door een hovenier doen. Die doet het graag en goed voor u. Ook aanleg en renovatie van paden en terrassen en het bouwen van alle soorten constructies in de tuin is echt hovenierswerk. Daar is het nu een perfecte periode voor.

Bron: Tuinpromotie Nederland

In het najaar vormen besheesters een belangrijk element in de tuin. Iedereen geniet van de kleurrijke vruchten, wat overigens lang niet altijd echte vlezige bessen zijn. Maar decoratief zijn ze zonder uitzondering. De meeste soorten besheesters zijn twee keer per jaar mooi, als ze bloeien en nog eens als ze vruchten dragen. Het is aan te raden in elk beplantingsplan een of meer besheesters op te nemen. Vergeet dan de soorten met blauwe bessen niet, want blauw geeft een bijzonder cachet aan een tuin en echt niet alleen als het om blad of bloemen gaat.

Blauwe bessen zijn heel bijzonder
Bessen en vruchten die rood of oranje zijn, worden zeer snel door de vogels ontdekt en als ze lekker zijn, verdwijnen ze binnen de kortste keren uit de bomen en struiken. Maar gaat het om rode vruchten tussen rood blad, zoals bij sommige sierkersen, dan zien ze ze niet. Opvallend is dat vogels ook witte vruchten tussen groen blad bijna niet zien. Witte aalbessen blijven lang hangen, terwijl de rodebessenstruiken eromheen al snel worden kaalgevreten. Ook zwarte vruchten komen veel voor: bij liguster, klimop (Hedera), de zwarte bottels van de duinroos (Rosa pimpinellifolia), de bessen van vlier (Sambucus nigra) en zwarte aalbes (Ribes nigrum). Paars komt ook vrij vaak voor, bijv. bij de bessen van Callicarpa bodinieri Profusion en Pernettya. Blauwe bessen zijn echter heel bijzonder. Ze komen vooral voor bij heesters die groen, wit of geel bloeien.

Mooie blauwe vruchten genoeg
Denk bij blauw niet alleen aan kwetsen en pruimen (Prunus-soorten), hoewel die vaak prachtig blauw zijn. Misschien schieten u allereerst de blauwe druiven in gedachten (Vitis vinifera) waar ook Atalanta-vlinders gek op zijn. Prachtig blauw berijpt zijn de bessen van de Amerikaanse bosbes of blauwe bes (Vaccinium corymbosum) die van zure grond houdt en waarvan de bessen veel groter zijn dan van onze inheemse wilde bosbes (Vaccinium myrtillus; ook met blauwe vruchten) die zoveel vitamine A., B en C bevatten. Jeneverbessen (Juniperus communis) zijn ook blauw. Bij de sierheesters worden vooral de mahoniestruik (Mahonia aquifolium) met zijn sterk geurende gele bloemen, Berberis julianae en diverse Viburnum-soorten met blauwe bessen getooid. Heel fraai zijn die vruchten bij Viburnum davidii en V. tinus Gwenllian. Het is niet algemeen bekend dat de blauwe bessen van de mahoniestruik eetbaar zijn. Van de sleedoorn (Prunus spinosa) weet men dat wel. Zo uit de hand zijn ze niet lekker, maar verwerkt in jams smaken ze heerlijk. Ook eetbaar: de opvallend blauw berijpte peulen (geen bessen) van de bijzondere, tot 2 m hoge augurkenstruik (Decaisnea fargesii).

Verzorging
De diverse soorten blauwe-vruchtendragers zijn zo verschillend dat hun verzorging hier niet uitvoerig aan de orde kan komen. In verband met ongehinderde bloei en vruchtvorming is meestal alleen corrigerende vormsnoei gewenst. Geef besheesters tijdens de bloei wat extra kaliumrijke mest. Dat bevordert de vruchtvorming.

De tuin in oktober
De bladeren vallen. Verwijder ze van plekken waar ze gladheid kunnen veroorzaken of groenblijvende planten kunnen verstikken (vaste planten, gazon). Weer ze ook uit de vijver. Kies uw besheesters nu ze vruchten dragen. U kunt ze nu ook prima planten. Bollen en knollen planten en niet-winterharde soorten rooien. Gras blijven maaien zo lang het groeit.

In de herfst vlamt de natuur letterlijk nog een beetje op. Bladeren krijgen hun typische warme herfstkleuren. De zaden en bessen zijn rijp. Met deze herfstpracht kunnen we ook ons terras aankleden.

Maak een mooie creatie in pot van struikjes die juist in de herfst op zijn mooist zijn. Kies voor planten die een contrast met elkaar vormen en speel met verschillende hoogtes. De vuurdoorn met de felgekleurde oranje bessen is een vurige verschijning. Ze zijn er ook met rode of gele bessen. De bessen komen er aan na de bloei in mei, juni en blijven mooi tot na de eerste vorst. Vogels zoals lijsters, merels en spreeuwen zijn er dol op. Een vuurdoorn doet het niet alleen goed in de tuin, maar ook in pot.

Vlammende Leucothoe
De Leucothoe dankt een groot deel van zijn charme aan de prachtige, vlammende verkleuring van het blad in het najaar. Het is ook een welkome aanvulling voor op het winterterras, want de planten zijn goed winterhard. Het heestertje is verwant met heide en houdt, net als heide, van zure grond. En wie een groot exemplaar heeft met veel mooie uitlopers: de takken doen het heel goed als decoratie in boeketten en bloemstukken.

Bodembedekker
Maak de bloempot af met een bodembedekkend struikje, zoals de wintergroene Hebe. Hebe doet niet mee met de herfstverkleuring, maar zorgt voor een rustige groene basis. Bedenk dat de winter er al snel aan komt. Dus zet de planten in een pot die tegen de vorst kan.

Bron: Tuinpromotie Nederland

Ieder jaargetijde heeft zijn eigen charme. De ontluikende natuur in het voorjaar, de uitbundige zomerpracht en dan ... de herfst. In de aanloop naar de winter vlamt de natuur nog eenmaal flink op: verkleurende bladeren, een rijkdom aan vruchten en zaden en late bloeiers.

Doe mee met de herfst en breng kleur op het terras door er potten met vaste planten op te zetten, die in de nazomer bloeien, zoals Sedum en aster. Asters zijn net kleine zonnetjes. Ze bloeien uitbundig door tot diep in het najaar. Ze geven niet alleen kleur aan het terras, maar lokken ook vlinders en bijen aan. Er zijn meer dan honderd soorten asters. Ze verschillen in hoogte, kleur en bloeitijd.

Sedum

De vetplant Sedum is er in heel wat vormen en maten. De meeste soorten blijven laag, zoals het kleine bodembedekkertje muurpeper dat s zomers bloeit met gele stervormige bloemetjes. Juist voor het najaar zijn er hoge soorten vetkruid, zoals Sedum Herbstfreude. Deze bloeit, zoals de naam al verraadt, in de herfst met grote platte schermen met bruinrode bloemen. Van Sedum spectabile, ook wel hemelsleutel genoemd, zijn er mooie cultivars, zoals Brillant en Matrona die respectievelijk karmijnroze en roze schermen dragen en Star Dust, die wit bloeit. Ook Sedum is erg aantrekkelijk voor vlinders, hommels en bijen. Het is een van de laatste mogelijkheden om nog nectar te verzamelen. De uitgebloeide bloemschermen van de Sedum zijn ook mooi als ze de winter door aan de planten blijven zitten. Knip ze pas af in het voorjaar, als de nieuwe ogen aan de voet van de plant zichtbaar zijn. Voor wie graag plukt van eigen terras: zowel asters als Sedum zijn heel geschikt om van te knippen in een boeket.

Na de zomer hoeft het echt niet saai te worden in uw tuin. Zorg nu voor kleur tot ver in de winter.

Ruim de resten van de zomerbloeiers op, vul uw potten en bakken opnieuw met verse potgrond en beplant ze met van alles dat zich niets van de vorst aantrekt: leuke conifeertjes, Skimmia met rode bloemknoppen en heestertjes met echte bessen, zoals Gaultheria en Pernettya. Vergeet de winterheide niet en experimenteer ook eens met soorten zoals sierkool en winterviolen.

Er zijn nog genoeg planten die volop bloeien, vaak in warme tinten. Zet ze in de tuin, vul er bakken met uitgebloeide eenjarigen opnieuw mee (wel even de potgrond verversen). Vergeet de besdragers niet en kijk ook bij de wintergroene planten. Koop een prachtig beeld voor een lege plek of maak zelf creatieve decoraties met wat er nu voorhanden is. De tuin is vol inspiratie en anders hebben tuincentrum en bloemist genoeg materiaal voor u. Kent u het gevoel van steeds weer genieten van iets zelfgemaakt moois? Laat de tuintafel drager zijn van een weergaloze schikking made by U en gebruik ook de wanden van uw tuin.

De laatste maaibeurt

Dat is een lastige, want de laatste jaren klopt het niet meer. In alle tuinboeken staat dat zo eind oktober de laatste maaibeurt moet worden uitgevoerd. Maar gras groeit zodra de bodem (en de lucht) warmer is dan 6 Ã�°C en dat is tegenwoordig ook in het late najaar en de winter vaak het geval. Er is dan minder licht, dus groeit het gras niet zo hard, maar het groeit wel. Dus zult u ook zo nu en dan moeten maaien om te zorgen dat het niet te lang wordt. Maar iets langer gras beschermt de wortels beter. Daarom wordt s winters (en vroeger voor de laatste maaibeurt) 4 cm voor speelgazon en 3 cm voor siergazon aangeraden. Stel de machine daarop af. Heel kort maaien (wat je ook nog wel eens leest) is niet goed. Laat het gras gewoon niet langer worden dan die 4 of 3 cm. Omdat de wortelgroei wel, maar de bladgroei nu niet moet worden gestimuleerd, kunt u speciale stikstofloze herfstgazonmest geven. Dat mag ook samen met kalk dat de groei van algen en mossen remt. Verwijder regelmatig blad dat op het gazon dwarrelt. Met een bladblazer is dat een koud kunstje.

O ja. de vijver

Hij wordt makkelijk over het hoofd gezien omdat een goed functionerende vijver zo weinig onderhoud vraagt. Maar als u nu niets doet, ligt hij binnen de kortste keren vol afgevallen blad dat kan gaan rotten en dan de hele vijverhuishouding verstoort. Vis eruit wat er al in is gedwarreld en breng een net over de vijver aan. Dat gaat prima over gebogen elektriciteitsbuis, de verende stokken van een koepeltent, een wigwam van bamboestokken enz. Knip afgestorven plantendelen af die in het water hangen, maar wacht met de grote schoonmaak tot het voorjaar, omdat zich nu allerlei zaden, winterknoppen en dieren in of bij de bodemlaag terugtrekken. Haal niet-winterharde waterplanten tijdig uit de vijver. Over de koivijver moet u net zon constructie maken als tegen blad, maar de netten straks vervangen door bobbeltjesplastic om de vijver tegen vorst te beschermen. Het water mag niet te veel afkoelen en elektrische verwarming is duur. Lichtdoorlatend afdekken is een goedkopere oplossing. Geef uw koi speciaal wintervoer. Ze moeten (anders dan andere vissen) blijven eten!

Laat in het jaar bloeiende vaste planten

Een greep uit het vele moois dat er nu is. De nu bloeiende vaste planten hebben vaak sterke, warme kleuren. Net als het licht van de zon dat nu veel meer rood en geel bevat. Maar ook pasteltinten komen voor. Hoge herfstanemonen of Japanse anemonen geven een heerlijk tere toets aan een herfsttuin. Herfstasters met hun volle straalbloemen en gele harten zijn er volop. Prachtig zijn de laatbloeiende diepblauwe monnikskappen (Aconitum carmichaelii Arendsii) die tot ver in oktober kunnen bloeien. Ook de zilverkaars (Cimicifuga simplex) bloeit zo laat. Zijn witte pluimen (150 cm) lichten op in de schemering. Een van de mooiste bloeiers voor de herfst is een hemelsleutel (Sedum Herbstfreude) met volle, purperrode tuilen die zelfs in oktober nog druk door vlinders en bijen worden bezocht. Berijpt zijn de uitgebloeide schermen ook na die tijd nog uiterst decoratief.

Herfstkleuren

Bij de bomen en struiken is het de symfonie aan herfstbladkleuren die naar buiten lokt. Adembenemend mooie en subtiele tinten geel, roze, paars enz. zijn er volop. Een van de mooiste is de scharlakenrood kleurende Japanse esdoorn (Acer palmatum Osakazuki), maar veel andere (Japanse) esdoorns doen er nauwelijks voor onder. Prachtig is het geel van Cercidiphyllum, het rood van de pruikenboom (Cotinus) Grace, de enorme kleurenweelde van de amberboom (Liquidambar styraciflua), het oranje van de fluweelboom (Rhus typhina) of de rode en oranje tinten van het krentenboompje (Amelanchier lamarckii).

Siervruchten die tot in de winter blijven

Veel heesters en bomen produceren kleurrijke siervruchten, maar bij slechts enkele soorten blijven ze tot in de winter aan de planten hangen. Hun sierwaarde is juist dan enorm. Zulke soorten zijn sierappel (o.a. Malus Red Sentinel (rood) en Malus John Downie (oranje/rood), lijsterbes en meelbes (Sorbus-soorten, rood, oranje, geel, zelfs wit). Ook de paarse bessen van Callicarpa blijven heel lang kleur geven.

De oude Romeinen kenden maar drie seizoenen: lente, zomer en winter. De herfst was een soort nazomer met veel feesten: de jaarlijkse periode van overvloed, want het graan werd geoogst, planten gaven rijkelijk vruchten.

Later in het seizoen werd er gejaagd en getrouwd als het verwerken en conserveren was gebeurd. Tegenwoordig leeft een steeds groter deel van ons mensen in steden, waar het hele jaar door alles kan en is. Bijna zonder seizoensverschillen. Maar in de eigen tuin mogen frisse buitenlucht, warme zon en wind, storm en regen, rijp en sneeuw hun eindeloze, altijd verrassende oerspel gelukkig nog met ons spelen.

In de tuin is nog natuurlijke rust en beweging. Daar kunnen we nog genieten van prachtige planten, herfstkleuren en -geuren, het weer, vogels, andere dieren en elkaar. Een tuin verrijkt ons denken en doen. Ook in de herfst. Wie een tuin koestert is een gelukkig mens.